شنیدن صدای سایش دندان ها به یکدیگر برای اکثر افراد حس ناخوشایندی ایجاد می کند. مواجه والدین با این مشکل در فرزندشان اغلب سبب نگرانی و اضظراب آنها می شود. والدین نقش کلیدی در شناسایی و مدیریت این رفتار دارند؛ بیشتر موارد خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در صورت ادامه یا آسیب دندانی، مشاوره تخصصی ضروری است.
بیاید در مورد این اختلال بیشتر صجبت کنیم
علامت دندان قروچه به شکل ساییدن یا فشردن دندان ها به یکدیگر است و به دو صورت ممکن است بروز پیدا کند: دندان‌قروچه‌ی زمان خواب و دندان‌قروچه‌ی زمان بیداری که در کودکان اغلب نوع زمان خواب آن شایع‌تر است.
شیوع این علامت طبق مطالعات بین ۱۳ تا ۴۹ درصد در کودکان متغیر است و در سنین ۷–۱۰ سال رایج‌تر است
علل مطرح در ایجاد این اختال شمامل موارد زیر است
عوامل روان‌شناختی
۱. استرس و اضطراب
کودکان ممکن است به‌صورت ناخودآگاه در مواجه با استرس مدرسه، فشار خانواده یا تغییرات محیطی دندان‌قروچه کنند
۲. شخصیت‌های حساس یا از نظر روانی واکنش‌پذیر بالا
بچه‌های رقابتی، تکانشی یا عصبی احتمال بیشتری برای قروچه دارند
۳. تجارب استرس‌زای اولیه و پیش‌بینی آینده
مطالعات نشان داده‌اند که عوامل روانی ناشی از تجربیات بد زندگی در گذشته یا آگاهی از آینده می‌توانند محرک جدی برای این عادت باشند
۴. اختلالات خواب و تنفس در خواب
اختلالاتی مانند آپنه خواب و انیداد تنفسی مثل لوزه های بزرگ با دندان قروچه ارتباط دارند.
۵.تغییرات زندگی
مثل تغییر مدرسه، تولد عضو جدید یا طلاق والدین می‌تواند عامل شروع دندان قروچه باشد
عوامل بیولوژیکی و ارثی
وراثت* نقش مهمی دارد: کودکان دارای والدین مبتلا ۱٫۸ برابر بیشتر مستعد دندان قروچه هستند
عوارض و نشانه‌ها
نشانه‌های فیزیکی: صدای دندان‌قروچه در خواب، درد یا خستگی عضلات فک، سردرد یا حساسیت مفصل فکی ، سائیدگی یا ترک دندان‌ها؛ ممکن است ناراحتی فک یا سردرد صبحگاهی ایجاد شود
تأثیر بر کیفیت خواب و عملکرد روزانه: خواب ناآرام، افت تمرکز، بیش‌فعالی یا مشکلات رفتاری ناشی از دندان قروچه در بعضی کودکان گزارش شده است
تشخیص
اغلب با گزارش والدین شک تشخیصی ایجاد می‌شود.
معاینه‌ی بالینی (پوسیدگی، عضلات،) و در موارد پیچیده، استفاده از تست های خواب در آزمایشگاه های مربوطه.
مداخلات روان‌شناختی و بالینی
الف) روان‌درمانی و آموزش والدین
شناخت و کاهش منابع استرس کودک (مدرسه، خانواده)، ایجاد روتین خواب ثابت، بهبود بهداشت خواب
در برخی مطالعات روان‌درمانی ساختاری مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) یا تکنیک‌های آرام‌سازی مؤثر بوده‌اند
ب) فیزیوتراپی و بیوفیدبک
تمرین‌هایی برای تسکین عضلات فک، افزایش آگاهی بدنی و یادگیری کنترل عضلات مؤثرند
دستگاه‌های بیوفیدبک (biofeedback) می‌توانند کارایی داشته باشند، اما نیاز به شواهد بیشتر وجود دارد
ج) مداخلات دندانی و فیزیولوژیک
استفاده از محافظ دندان شبانه؛ در مواردی، درمان انسداد راه هوایی کمک کننده است (مانند درمان یا جراحی لوزهای بزرگ)
د) دارودرمانی
* در موارد شدید یا همراه با اختلالات خواب/اضطراب، داروهایی مثل دیازپام یا کلونازپام در برخی مطالعات اثرگذار بوده‌اند،
نقش والدین
۱. آگاه شدن و آموزش: شناسایی علت‌ها، منبع استرس و انتخاب راهبرد متناسب؛
2. ایجاد محیط خواب آرام: نور کم، روتین منظم، خواب و قطع ابزارهای الکترونیکی پیش از خواب
3. مدیریت استرس: توجه به فشارهای مدرسه، تعامل و گفتگو با کودک، تمرین آرام‌سازی و فعالیت مشترک
4. پیگیری و مشورت با متخصصان**: در صورت تداوم، مراجعه به روان پزشک اطفال و دندان پزشک؛
5. صبور بودن*: اغلب این رفتار بدون درمان بهبود می‌یابد، با این حال پیگیری مداوم اهمیت دارد.
توصیه‌های کاربردی برای والدین
| توصیه | توضیح |
| ——————————– | ————————————————————————————————— |
| **۱. افزایش آگاهی** | اگر صدای دندان‌قروچه شنیده شد یا فرزند از درد فک یا سردرد صبحگاهی شکایت داشت، بررسی دقیق ضروری است. |
| **۲. بهبود بهداشت خواب** | روتین خواب ثابت، کاهش محرک‌ها، محیط آرام و تاریک برای خواب. |
| **۳. کاهش استرس روزانه** | گفت‌وگوی ملایم، فعالیت‌های آرام‌کننده، روان‌درمانی در صورت نیاز. |
| **۴. مشاوره تخصصی** | در موارد متوسط تا شدید، مراجعه به دندان‌پزشک، متخصص خواب یا کودک توصیه می‌شود. |
| **۵. مداخلات مناسب** | شامل فیزیوتراپی فک، محافظ دهان شبانه، بیوفیدبک و در برخی موارد دارو. |
| **۶. پیگیری و پیشگیری از عوارض** | بررسی‌های منظم دندانی برای جلوگیری از صدمات ساختاری. |