روز جهانی بهداشت و افسردگی در کودکان و نوجوانان
شعار امسال (۲۰۱۷) “روز جهانی بهداشت” (۱۸ فروردین، ۷ آوریل)، با تمرکز بر روی اختلال افسردگی، “بیا با هم صحبت کنیم” است. هر چند گسترش این شعار به شناخته شدن بهتر این اختلال و مداخلات حمایتی که بخشی از روند درمان بیماران بالغ و بزرگسال مبتلا است، کمک شایانی می کند اما در افسردگی کودکان به دلیل آنکه توانایی های کلامی در کودک هنوز تکامل کافی پیدا نکرده و همچنین کودک توانایی بیان مناسب احساسات و هیجانات درونی خود را ندارد چندان کارایی ندارد.
شایسته است به بهانه این روز برخی از خصوصیات افسردگی در کودک و نوجوان را یادآور شویم:
۱-شیوع اختلال افسردگی اساسی (MDD) در کودکان ۲% و در نوجوانان ۸-۴% گزارش شده است.
۲-شیوع علایم افسردگی به صورت ساب سیندرومال در کودکان ۱۰-۵% است که این افراد ضمن آنکه در معرض ابتلا به اختلال افسردگی هستند، از نظر عملکرد تحصیلی، خانوادگی و ارتباط بین فردی با دوستان و افراد بالغ نیز دچار مشکل می شوند.
۳-در دوره کودکی شیوع در دختران و پسران برابر ولی در نوجوانی شیوع در دختران دو برابر پسران است.
۴-افسردگی حتی در دوره شیرخواری ممکن است به دلیل نقص در تعامل مناسب والد-کودک هم دیده شود (افسردگی آناکلتیک).
۵-عدم تشخیص و درمان مناسب افسردگی ضمن داشتن موربیدیتی و مورتالیتی بالا (عمدتا در اثر خودکشی) با تاثیر بر سیر رشد و تکامل نرمال کودک باعث نقص در عملکرد روانی اجتماعی او می شود.
۶-کودکان و نوجوانان افسرده ممکن است به جای خلق افسرده، خلق تحریک پذیر و عصبی داشته باشند.
۷-برخی علایم افسردگی در کودکان: خلق تحریک پذیر، پایین آمدن تحمل ناکامی (Low frustration tolerance)، حملات قشقرق، کاهش اعتماد به نفس، شکایات جسمی (سردرد، دل درد و…)، عدم وزن گیری مناسب، انزوای اجتماعی، توهم
۸-علایم افسردگی در نوجوان: با شیوع بیشترعلایم ملانکولیا و افکار و اقدام به خودکشی وبا شیوع کمتر علایم ذکر شده در افسردگی کودکان
۹-تا ۹۰% کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی، همزمان به حداقل یک اختلال دیگر روان پزشکی نیز مبتلا هستند (اختلال اضطرابی، بیش فعالی، مصرف مواد) که معمولا این اختلالات پیش از افسردگی ایجاد شده است.
۱۰-برای تشخیص افسردگی در کودکان و نوجوانان سوال مستقیم از فرد (و نه اتکای تنها به شرح حال والدین) و استفاده از تکنیک های ارزیابی پروژکتیو از جمله توجه به بازی و نقاشی کودک اهمیت زیادی دارد.
۱۱-کسب اطلاعات از Setting هایی که کودک بخشی از ساعات روز خود را در آن می گذراند (مهد، مدرسه، باشگاه) برای ارزیابی وضعیت خلقی کودک ضروری است
۱۲-تشخیص و درمان سریع اختلال افسردگی در مادران نقش مهمی در پیشگیری و درمان افسردگی و سایر اختلالات روان پزشکی در کودکان دارد.
۱۳-جهت تشخیص افسردگی در کودک و نوجوان بایستی با دقت به سابقه خانوادگی اختلالات خلقی (ازجمله اختلال دو قطبی و افسردگی) توجه کرد.
۱۴-اختلال افسردگی در کودکان با اختلالات طبی از جمله کم کاری تیرویید، مونونوکلئوزیس، آنمی، انواع خاصی از کانسرها، بیماری خودایمنی و سندروم خستگی مزمن تشخیص افتراقی دارد.
۱۵-کودکان مبتلا به اختلالات طبی مزمن مانند میگرن، صرع، دیابت و کانسرها و بیماری های مزمن با خصوصیات برجسته التهابی مانند آسم و بیماری های التهابی روده در معرض بیشتر ابتلا به افسردگی هستند.
۱۶-افکار و اقدام به خودکشی در کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی بسیار شایع است که لازم است در افراد مبتلا مراقبت های لازم در این خصوص به صورت جدی بعمل آید.
۱۷-در درمان دارویی افسردگی های کودک و نوجوان با ویژگی مختلط (Mixed Feature) و افسردگی های سایکوتیک بایستی خیلی محتاط بود. این نوع افسردگی ها با درمان ناصحیح احتمال سویچ شدن به اپیزودهای مانیا را دارند.
۱۸-ضد افسردگی های سه حلقه ای (TCAs) جایی در درمان افسردگی کودکان ندارند (به دلیل عدم تکامل گیرنده های CNS و همچنین عوارض قلبی).
دکتر مهدی معینی (فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان)
