علایم وسواس در کودکان معمولا به صورت تدریحی بروز می کند هر چند گاهی اوقات علایم وسواس بعد از بیماری های عفونی (مثل گلودردهای چرکی یا ویروسی) به طور ناگهانی و شدید ظاهر می شود. متاسفانه خانواده ها با وسواس در کودکان آشنا نیستند و اعلب بعد شروع علایم از کودک می خواهند یا وی را تحت فشار می گذارند که این رفتارش را کنار بگذارد!
وسواس در کودکان، با علایم افکار مزاحم و تکراری و رفتارهای اجباری و تکرار شونده بروز می یابد.
تعاریف اصلی
افکار وسواسی: فکر، تصویر یا تکانه‌ای ناخواسته و مکرر که باعث اضطراب و ناراحتی می‌شود. کودکان ممکن است افکار جنسی ناخواسته، افکار فحش دادن به خدا یا مقدسات داشته باشند یا نگران آلودگی، آسیب دیدن والدین یا اشتباهات غیرمنطقی باشند
رفتارهای اجباری: رفتارهای تکراری که کودک برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس انجام می‌دهد، مانند شستن دست‌ها، چک کردن یا مرتب کردن اشیا .
میزان شیوع و سن شروع
شیوع در کودکان ۱–۳٪؛ اغلب بین ۷ تا ۱۲ سال ظاهر می‌شود، هرچند امکان بروز در سنین پایین‌تر نیز وجود دارد .
میانگین سن بروز اولیه حدود ۱۰ سال است؛ هرچه سن شروع پایین تر باشد، احتمال استمرار اختلال افزایش می‌یابد .
نمونه های رایج علائم
الف. افکار وسواسی
ترس از آلودگی یا میکروب‌ها
نگرانی درباره ایجاد آسیب برای دیگران یا خود
نیاز به تقارن، ترتیب یا عدد خاص
ب. رفتارهای اجباری
شستن مکرر دست‌ها (گاهی تا ایجاد اگزما و زخم)
چک کردن بی‌وقفه قفل‌ها، گاز، وسایل برقی، وسایل و کیف مدرسه، پاک کردن مکرر مشق های نوشته شده
مرتب‌سازی وسایل مثل اباس ها، اسباب‌بازی‌ها با نظم خاص
شمارش یا تکرار کلمات/عبارات: ورد خواندن یا صلوات فرستادن وسواسی برای کاهش اضطراب
درخواست مکرر تضمین یا دلجویی از والدین درباره خطرات خیالی
پرسیدن سوالات تکراری و اطمینان بخش از والدین
را رفتن بر روی یک ردیف خاص از سنگ فرش پیاده رو
روشن و خاموش کردن چند باره کلید چراغ یا در یخچال
احرای رسوم خاص قبل از خروج از خانه (مثل رفت و برگست چند باره یا لمس دیوار یا روشن کردن چراغ)
علل و عوامل مؤثر
ژنتیک و بیولوژی: سابقه خانوادگی مهم است و احتمال ابتلا در سایر افراد خانواده را بالا می برد.
محیط: عفونت‌ها (PANDAS)، استرس یا تغییرات زندگی همچون طلاق، تغییر مدرسه یا جابجایی .
همزمانی با سایر اختلالات:
اضطراب عمومی، افسردگی، بیش فعالی، تیک
تشخیص
تشخیص: توسط روان‌پزشک با استفاده از ارزیابی بالینی و ابزارهایی مانند Y‑BOCS
درمان‌های مؤثر:
شناخت رفتار درمانی یا CBT
دارودرمانی: درمان اضطراب، وسواس و اختلالات همراه
درمان خانواده‌محور:آموزش والدین برای کاهش همراهی در اجباری‌های کودک و تقویت رفتارهای مناسب .
باید توجه داشت که وسواس ماهیت عود کننده دارد و حتی پس از درمان موفق نیز ممکن است علایم مجدد باز گردد.