از دست و زبان که برآید…

یکی از کارکردهای پیچیده مغزی هماهنگ کردن حرکات دست با اطلاعات بینایی است که به آن هماهنگی دست-چشم گفته می شود. به طور مثال زمانیکه می خواهید توپی را با دست (یا پا) به سمت سبد یا حلقه ای پرتاپ کنید باید با برآورد مسافت، وزن توپ و جهت مناسب، نیروی متناسبی به توپ وارد شود تا وارد سبد یا حلقه شود که همه این محاسبات ذهنی به واسطه هماهنگی اطلاعات بینایی با اطلاعات حرکتی عضلات انجام می شود


اما یکی دیگر از کارکردهای عالی مغزی هماهنگی حرکات دست و دهان (زبان) است. شاید دیده باشید یا خودتان از آن دسته از افراد باشید که در هنگام انجام کارهای دستی ظریف که نیاز به دقت دارد، زبانتان را بیرون می آورید و اغلب با دندان ها یا لب ها آن را می فشارید و حرکات آن را مهار می کنید! علت این حرکت چیست؟ و اصلا چرا باید حرکات این دو عضو به هم ارتباط داشته باشد؟

نظریه های متعدد تکاملی در مورد علت ارتباط و هماهنگی این دو ناحیه مطرح است. یکی از آنها روش تغذیه انسان ها با دست است که نیاز به هماهنگی عضلات دست و دهان برای دریافت غذا را مطرح می کند. نظریه دیگر عنوان می کند در طی فرآیند تکامل و پیش از شکل گیری گفتار (زبان)، ارتباط گونه های اولیه انسانی با حرکات و ادا ها بوده که با شکل گیری و تکامل گفتار، این روش ارتباطی حذف نشده و به عنوانی جز مهمی از ارتباطات انسانی در کنار گفتار و به عنوان مکمل آن (زبان بدن) به کار گرفته شده است که نمونه بارز آن به کار گیری دست ها و انگشتان در زمان ارتباط کلامی با دیگران است. پس می توان متوجه شد که ارتباط و هماهنگی بین عضلات این دو ناحیه ریشه تکاملی دارد.
مطالعات جدید تصویر برداری منطقه هماهنگ کننده حرکات این دو ناحیه را در بخشی از مغز به نام کورتکس پیش حرکتی (منطقه ای نزدیک به ناحیه بروکا که موتور کلام است) مشخص کرده است که در برنامه ریزی و هماهنگی حرکات پیجیده نقش دارد. جالب توجه این که این ناحیه یکی از محل های استقرار نورون های آینه ای در مغز نیز است.

این که چرا در زمان انجام حرکات دستی ظریف در عده ای زبان مهار می شود هنوز علت قطعی برای آن مشخص نشده اما می توان حدس زد با مهار حرکات زبان، به مغز (ناحیه پیش حرکتی) این پیغام از محیط داده می شود که هماهنگی های پیچیده به طور اختصاصی بر روی حرکات یک عضو (دست) انجام شود تا بر دقت انجام حرکات ظریف دست افزوده شود!