شاید شما هم کودکی داشته باشید که ته مداد یا پاک کن را می جود یا حتی می خورد! در این موارد شکایت شایع اینست که “هیچکدام از مدادهایش سالم نیست همه را مثل موش می جود!”
بیاید با این رفتار که گاهی در نوجوانان و بزرگسالان هم دیده می شود، صحبت کنیم
اگر این رفتار با میل به خوردن ته مداد یا پاک کن باشد به آن پیکا (Pica) گفته می شود که در طبقه بندی بیماری های روان پزشکی به عنوان یک اختلال خوردن در نظر گرفته می شود که با میل مداوم به خوردن مواد غیرخوراکی مانند خاک، گچ، کاغذ، مو، یخ، صابون، مهر نماز و… همراه است. این رفتار در کودکان بالاتر از ۲ سال در صورتیکه مستمر و نامتناسب با سن باشد به‌عنوان اختلال قابل تشخیص است.
اگر این رفتار تنها جویدن و بدون بلع کردن باشد دلایل دیگری مثل کم کردن استرس یا به عنوان یک رفتار عادتی (مثل ناخت جویدن) یا عدم یکپارچگی حسی یا رفتار وسواسی در نظر گرفته می شود.
در هر دو حالت اگر این رفتار تکراری و مستمر باشد نیاز به توجه و مداخله دارد.
شیوع و گروه‌های درگیر
۳-۴% کودکان ۳-۶ ساله حداقل یک‌بار در ماه مواد غیرخوراکی می‌خورند .
پیکا در کودکان مبتلا به اوتیسم، بیش فعالی یا ناتوانی ذهنی شیوع بالاتری دارد.
علل روان‌شناختی و عصبی
حساسیت‌های حسی: کودکانی با ویژگی‌های بالاتر حسی (صدا، لمس، بینایی) به جویدن یا خوردن مواد غیرخوراکی تمایل بیشتری دارند.
تنظیم هیجانی و آرام‌سازی: جویدن به تنش‌زدایی یا متمرکز شدن کمک می‌کند.
علل روان‌پزشکی: اضطراب، تیک یا اختلالات وسواسی (OCD) می‌توانند منجر به پیکا شوند.
عوامل پزشکی و تغذیه‌ای
گاهی کمبود آهن، روی، مواد مغذی یا انگل‌های گوارشی با این رفتار مرتبط هستند؛ جایگزینی مواد مغذی معمولاً کاهش آن را به همراه دارد .
پیامدها و خطرات
سلامت جسمانی: خطر خفگی، انسداد روده، مسمومیت (مواد رنگی، سرب) یا آسیب دستگاه گوارش .
مشکلات بهداشتی: مسمومیت شیمیایی (مثلاً فتالات در پاک‌کن) یا خاک آلوده .
ارزیابی و تشخیص
انجام مصاحبه بالینی و استفاده از پرسشنامه‌هایی مانند SDQ
انجام آزمایش خون برای بررسی کمبود مواد مغذی، و ارزیابی روان‌شناختی جهت شناسایی اضطراب یا اختلال وسواسی.
مداخلات درمانی
۱. تکمیل تغذیه‌ای: مصرف مکمل آهن و روی در صورت کمبود .
2. درمان رفتاری: استفاده از جایگزین‌های ایمن مانند اسباب‌بازی جویدنی , جویدن آدامس در کلاس یا ابزارهای تخصصی مانند chewy tube
3. حمایت حسی و کار درمانی: طراحی «رژیم حسی» که مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و محرک‌هاست که برای کمک به تنظیم سیستم عصبی فرد و کاهش رفتارهای غیرطبیعی طراحی می‌شود. این رژیم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
استفاده از غذاها یا بافت‌های خوراکی با حس‌های مشابه (مثلاً خوراکی‌های ترد یا خمیری)
فعالیت‌های دهانی جایگزین مانند جویدن آدامس، استفاده از اسباب‌بازی‌های جویدنی
تمرینات حسی بدنی مانند فشار عمیق، ماساژ، یا حرکات تعادلی
ارائه محرک‌های بصری، بویایی یا لمسی متناسب با نیاز فرد
4. مدیریت روانی-رفتاری: تمرکز بر کاهش اضطراب، تنظیم رفتار جایگزین، آموزش والدین/معلمان .
5. دارودرمانی: در شرایط همراه با وسواس یا اضطراب یا بیش فعالی موثر است