سوگ در کودکان پدیده‌ای پیچیده و چندبعدی است که به نحوه درک و پردازش آن‌ها از فقدان و از دست دادن بازمی‌گردد. این از دست دادن می تواند در مورد نزدیکان درجه اول، بستگان نزدیک، دوستان و حتی حیوانات خانگی و گاهی اشیا باشد.
برخلاف بزرگسالان، کودکان سوگ را بسته به سن، سطح رشد شناختی، و تجربیات زندگی‌شان به شیوه‌های متفاوتی تجربه و ابراز می‌کنند.
درک کودک از مرگ در مراحل سنی مختلف:
کودکان زیر ۵ سال
در این سن، کودکان مرگ را موقتی و برگشت‌پذیر می‌دانند. آن‌ها ممکن است سؤال‌های تکراری بپرسند و ناتوان در درک دائمی بودن فقدان باشند. ممکن است از نظر رفتاری به پس‌روی رشدی دچار شوند (مثلاً شب‌ادراری یا وابستگی شدید).
کودکان ۶ تا ۹ سال
درک نسبتاً دقیق‌تری از مرگ پیدا می‌کنند. ممکن است مرگ را به شکل شخصیت‌هایی خیالی (فرشته مرگ یا هیولا) تصور کنند. در این دوره، احساس گناه یا تصور اینکه آن‌ها با رفتار و گفتار خود سبب مرگ شده‌اند، شایع است.
کودکان ۱۰ سال به بالا
مرگ را به عنوان یک پدیده اجتناب‌ناپذیر و دائمی می‌فهمند. واکنش‌هایشان ممکن است شبیه بزرگسالان باشد: غمگینی، گوشه‌گیری، یا حتی خشم.
واکنش‌های رایج کودکان به سوگ:
تغییرات رفتاری: پرخاشگری، گوشه‌گیری، خواب زیاد یا کم‌خوابی، پس روی رشدی (رفتاری- هیجانی)
احساسات متناقض: احساس گناه، خشم، ترس از مرگ خود یا دیگران
واکنش‌های جسمانی: سردرد، دل‌درد، تهوع، دردهای پراکنده و غیر قابل توضیح بدنی
بازنمایی‌های ذهنی: دیدن رویاهای تکراری یا ترسناک، حرف زدن با فرد فوت‌شده
عوامل مؤثر بر تجربه سوگ در کودکان:
رابطه با فرد یا مورد از دست رفته
نحوه اطلاع‌رسانی مرگ (صادقانه بودن و مناسب بودن برای سن کودک)
واکنش خانواده، به‌ویژه والدین
سطح حمایت اجتماعی و عاطفی
تجربیات قبلی با مرگ یا فقدان
راهکارهای روان‌شناختی برای حمایت از کودک داغ دیده:
گفت‌وگوی صادقانه و ساده: استفاده از زبان قابل فهم برای سن کودک، اجتناب از استعاره‌های گیج‌کننده مانند “او به خواب ابدی رفت”.
تشویق به ابراز احساسات: به کودک اجازه دهید احساس غم، خشم یا ترس را بیان کند.
حفظ ساختار و روال روزمره: حس امنیت کودک را افزایش می‌دهد.
مشارکت در مراسم سوگ: اگر کودک تمایل دارد، مشارکت دادن او در مراسم تدفین می‌تواند به درک بهتر فقدان کمک کند.
استفاده از کتاب‌های داستانی مناسب سن: برای تسهیل درک مرگ و سوگ.
در صورت نیاز، مراجعه به روان‌پرشک کودک: به‌ویژه در صورت ادامه علائم شدید مانند افسردگی یا اضطراب.
در مجموع می توان گفت سوگ در کودکان پدیده‌ای طبیعی اما پیچیده است که نیازمند درک دقیق، همراهی عاطفی، و حمایت روان‌شناختی است. والدین و مراقبین با برخوردی آگاهانه و دلسوزانه می‌توانند به کودک کمک کنند تا این مرحله از زندگی‌اش را به سلامت پشت سر بگذارد.
